CHUYỆN BÂY GIỜ MỚI KỂ

Chuyện bây giờ mới kể

Nguyễn Soạn
Nguyên phó tổng giám đốc Vinashin-Bài đăng tren tạp chí Vinashin Tết Canh Dần

1. Năm 1963 lúc đó đồng chí Hoàng Chính, bí thư tỉnh ủy Hải Ninh (Quảng Ninh) có quan hệ thân tình với tỉnh ủy Quảng Đông ( TQ). Tỉnh Quảng Đông tặng Hải Ninh một chiếc tàu du lịch vỏ thép tên " Hải Lâm", lắp máy 3Д 12 loại 300CV. Chúng ta định dùng tàu này phục vụ Bác Hồ. Tàu" Hải Lâm" rung rất mạnh và nóng mà hồi đó chúng ta chưa có cách gì khắc phục.
Về sau tỉnh Quảng Đông lại tặng Hải Ninh 2 tàu lai ven biển, vỏ gỗ, lắp máy 135 CV. Ông Ngô Văn Năm Cục trưởng cục cơ khí và anh Trịnh Xương đề xuất với đồng chí Hoàng Chính cải tạo một chiếc thành du thuyền phục vụ Bác Hồ. Tàu lai này nguyên thủy phía trước có phòng nghĩ cho 5 thủy thủ, sau là buồng máy, phía trên là ca-bin.
Về tuyến hình, tính ổn định, chân vịt không thay đổi, tốc độ khoảng 8 - 6 hải lý/giờ. Phòng thiết kế đã cải tạo nội thất, gia cố kết cấu, phía trước có phòng nghĩ lịch sự, phía trên có chỗ ngồi ngắm cảnh, sửa lại ca-bin, sơn, trang trí thành tàu du lịch. Tôi sau khi tốt nghiệp có thực tập ở viện thiết kế tàu thủy Thượng Hải về tàu vỏ gỗ nên đuợc giao làm việc này cùng với một số anh em khác trong phòng.
Tàu đuợc hoàn chỉnh ở xưởng đóng tàu I-Hải Phòng ( Xí nghiệp này sau được chuyển về ngành thủy sản). Là tàu du lịch sang nhất của ta hồi ấy.
Tàu đuợc đặt tên là tàu " Hửu nghị ". Hồi đó tỉnh có nhà khách ở Mũi Ngọc, có năm đến ngày sinh nhật 19-5 Bác ra đây nghĩ ( tránh các đoàn trong và ngoài nuớc đến chúc mừng), Bác đã tiếp nhiều khách quốc tế trong đó có chủ tịch cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên Kim Nhật Thành ( thăm không chính thức Việt Nam). Tàu này đã có lần làm tàu chỉ huy bắt sống một tiểu đoàn tàn quân Tưởng Giới Thạch xâm phạm hải đảo của ta.

2. Hồi chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, Bộ trưởng bộ GTVT Phan Trọng Tuệ báo cáo với Bác về tình hình đảm bảo giao thông đuờng thủy. Khi nghe báo cáo tàu Hàng Liên Xô vào cảng Hải Phòng nhưng bị giặc Mỹ thả bom từ trường ngăn cản, tàu ta tiếp cận khó khăn, có chiếc chạy nhanh thì thoát, có chiếc bị đánh chìm, thương vong lớn. Bác đã chỉ thị Bộ trưởng Phan Trọng Tuệ tìm cách nào đó giảm thương vong. Bộ trưởng trao đổi với anh Trịnh Xương, các ý kiến liên tưởng đến đồ chơi của trẻ em, ở xa mà điều khiển ca-nô đi trong bể nước. Anh Trịnh Xương cũng nhớ lại , khi thực tập ở Viện thiết kế tàu thủy Thượng Hải, thử chống lắc cho tàu thủy cũng điều khiển từ xa. Từ đó đã hình thành ý tưởng thiết kế tàu không người lái phá bom từ truờng T5.( Việc này anh Nguyễn Hửu Bảo làm chủ nhiệm đề tài, báo chí đã viết nhiều về đề tài này và đựoc tặng giải thưởng cao ) .
Từ sự gợi ý và nhắc nhở của Bác Hồ, cán bộ thiết kế của ta đã thiết kế nên sản phẩm tiêu biểu, giảm thiểu tối đa thương vong cho cán bộ chiến sĩ tham gia đảm bảo GTVT thời đó.

3. Trong gia đoạn giặc Mỹ đánh phá ác liệt nhất, Bác Hồ chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị, nghe bộ GTVT báo cáo các phương án đảm bảo giao thông phục vụ chiến trường Miền Nam. Phân viện thiết kế tàu thủy đã báo cáo các phương án , trong đó có phương án " ca-nô con cóc" và " ca-nô con nòng nọc" . Hồi ấy ca-nô lai phà loại vỏ gỗ 90CV, 135 CV dài 12 m đã trở thành mục tiêu lớn dễ bị máy bay địch đánh phá , nhất là ở phà Bến Thủy và sông Gianh. Chúng ta đã thiết kế thu gọn chỉ dài 9m, nhưng không có phương tiện vận chuyển vào khu IV. Có lúc đã định làm xe lội nuớc để di chuyển vào phía trong nhưng như vậy lực cản sẽ lớn, không lai phà được. Về sau rút gọn còn lại 6m là "ca-nô con cóc". Để thu nhỏ mục tiêu chúng ta đã cắt đôi ca-nô 6m thành 3m để có thể dùng xe Zil 3 cầu chuyển vào tuyến trong. Ca-nô được gắn vào phà mà sức đẩy vẫn đảm bảo. Ban ngày có thể kéo lên bờ cất dấu. Loại "ca-nô con nòng nọc" còn vào sâu trong tuyến đường Trường Sơn. Phà cũng chia nhỏ thành từng khoang kín nuớc để dễ cất dấu và thay thế khi một bộ phận bị đánh thủng. Ngoài ra còn thiết kế loại sà lan 23 tấn vận chuyển trên kênh đào nhà Lê vào khu IV khá hiệu quả.
Để tránh máy bay Mỹ phát hiện Xưởng đóng tàu III ( nhà máy đóng tàu Tam Bạc), lập công trường tại công viên Thống Nhất Hà Nội để đóng "ca-nô con cóc" và "ca-nô con nòng nọc " vận chuyển thẳng vào tuyến trong.
Trong đại hội điển hình thanh niên 3 sẳn sàng của Đoàn TN các cơ quan Trung ương, bản thân tôi lúc đó là bí thư đoàn Cục cơ khí, một trong những người tham gia các phương án đảm bảo giao thông đã báo cáo điển hình và đuợc báo Tiền Phong đăng tải.. Bác Hồ đã đọc bài báo đó và Bác đã ghi bên cạnh: Văn phòng gửi cháu Soạn huy hiệu của Bác.Tôi đã nhận đuợc tờ báo có bút tích của Bác và huy hiệu thay quyết định. Năm 1968 khi đang thực tập dóng tàu vạn tấn tại Ba Lan, có một thanh niên Ba Lan yêu quý Bác Hồ tưởng đó là huy hiệu bình thường có hình Bác Hồ nên đã xin xem và cầm luôn không đòi lại đuợc.

4. Năm 1968 Phân viện thiết kê ô tô-tàu thủy ( tiền thân viện khoa học công nghệ tàu thủy) được bộ truởng Phan Trọng Tuệ và ông Vũ Kỳ giao cho phân viện cải tạo một ô tô chuyên dùng để chở Bác đi công tác ( việc này bí mật nên ít người biết , thực ra là xe chở Bác đi sơ tán khi cần ). Phân viện đã chọn một ô tô cứu thương, thay mới bộ giảm xóc và những phụ tùng quan trọng, trang bị lại nội thất. Lấy một ghế máy bay lắp vào. Anh Vũ Kỳ còn dặn anh Trịnh Xương: Để một cái gạt tàn đầu giường.. Xe được hoàn chỉnh ở nhà máy ô tô Hòa Bình. Năm 1979 anh trịnh Xương có hỏi ông Hà Huy Giáp viện trưởng viện lịch sử Đảng, đuợc biết chiếc xe đó và một chiếc do Liên Xô tặng là bảo vật đang đuợc bảo quản cẩn thận./.

( Bài đăng trên tạp chí " Công nghiệp tàu thủy Việt Nam" số Xuân Canh dần)