 |
| Chiếc NC-14 thuộc loại thiết kế B 12 /C 14 theo RCD/ISO . Về Việt Nam , mang cấp VR HSC IV |
 |
| Chiếc Merry Fischer thuộc loại C9/D 9 . Về Việt Nam, mang cấp VR HSC IV |
Ngay tử đầu , chúng ta cần
hiểu rằng các tàu nhỏ, theo phân loại quốc
tế hiện đang có hiệu lực, là các tàu có chiều dài thân vỏ LH không
quá 24m. Thuyền giải trí (pleasure craft, recreational craft, yacht), theo định
nghĩa, là tàu được sử dụng cho thể thao và giải trí; nhưng trong thực tế, một số
thuyền có thể được sử dụng cho mục đích thương mại theo dạng cho thuê charter,
tức là thuê bao cả thuyền .
Hiện tại, có bốn nhóm
tiêu chuẩn đang được sử dụng cho các tàu nhỏ với nhiều mục đích khác nhau:
• Các tiêu chuẩn quốc tế, trước hết, là các “chỉ thị”
RCD ( Recreational Craft Directive ) của Liên minh Châu Âu , các tiêu chuẩn của
nhóm ISO -Small Craft tức tiêu chuẩn quốc tế về tàu thuyền nhỏ ; một số công ước
quốc tế của IMO hoặc các bộ phận của IMO, các yêu cầu về thuyền cá của FAO, yêu
cầu về an toàn thuyền nhỏ của ILO…
• Các tiêu chuẩn quốc gia, ví dụ, tiêu chuẩn AS của
Úc (AS1799.1—1992 Small Pleasure Boats Code)
, NZS của New Zealand (AS/NZS 3004.2:2014 | Electrical installations –
Marina)., các quy chuẩn liên bang Hoa Kỳ (CFR-Code of Federal Regulations), các
ГОСT của Nga /Liên Xô cũ như «Суда малые гребные и моторные» … Hiện nay, ở một số quốc gia, nhiều quy chuẩn
quốc gia lần lượt lặp lại các tiêu chuẩn
ISO quốc tế;
• Quy phạm của các Đăng kiểm;
• Quy phạm của các hiệp hội và tổ chức công nghiệp -
ví dụ: Hội Thuyền Buồm Mỹ ABYS , Hội các
Nhà Chế tạo Sản phẩm Hàng hải NMMA, của Hiệp hội các cấp thuyền buồm…
Chúng ta thử xem xét chi
tiết hơn việc phân cấp các tàu thuyền nhỏ
ra sao :
1- Tàu nhỏ và các quy phạm của các Đăng kiểm
Hiện
nay Đăng kiểm Anh Lloyd Register đã kết hợp các quy tắc cho các tàu nhỏ thành
các quy tắc cho các tàu dịch vụ đặc biệt
(Special Service Craft - LR SSC). Cần lưu ý rằng tàu thuyển nhỏ giải trí được
loại trừ khỏi các quy tắc này - chúng được áp dụng theo các tiêu chuẩn ISO
Small Craft và quy trình chứng nhận theo
RCD của Châu Âu. Còn yacht có chiều dài trên 24 m lại được phân cấp theo
SSC.
Đang
kiểm Đức GL trong DNV-GL có các quy phạm
riêng cho tàu thuyền nhỏ, bao gồm cả
tàu nhỏ giải trí. Qua sử dụng, các Quy
phạm của GL “Yachts and Boats Rules” (đối
với các tàu có chiều dài lên đến 24 m) khi thiết kế, nói chung, cho kết quả khá
gần với các tiêu chuẩn của ISO Small
Craft. Theo thông lệ,, GL chứng nhận các tàu thuyển nhỏ giải trí bằng cách sử dụng
ISO Small Craft còn phân cấp theo 'GL
Yacht' của riêng GL . Đó chỉ là một bổ sung tùy chọn (tùy theo quyết định của
khách hàng) và bao gồm cả các thông số , mà tại thời điểm áp dụng, các tiêu chuẩn
ISO chưa đề cập tới - ví dụ, thiết bị lái và neo, trang bị buồm … Hiện tại, với
ISO- Small Craft đã mở rộng phạm vi các
thông số, các hệ thống… đã được chuẩn
hóa , trong tương lai GL không còn cần đề
ra một cấp riêng biệt nào đó đối với tàu thuyền nhỏ.
Đăng
kiểm Na Uy DNV có “Rules for High Speed, Light Craft and Naval Surface Craft' .
tức là quy phạm cho tàu cao tốc, tàu hạng nhẹ và tàu chiến nhỏ trên mặt nước . Tàu thuyền nhỏ giải trí dài dưới
24m cũng được phân cấp theo các quy phạm
này với ký hiệu YACHT. Đồng thời, qua phân tích các quy phạm nói trên cho thấy đối với phần lớn các tàu giải trí nhỏ
tuân thủ khá khó khăn, nhưng đối với các tàu có chiều dài trên 24m
thì hoàn toàn có thể áp dụng ; bản thân các quy phạm đó có đề cập đến chỉ thị RCD của EU, tức là đề cập
đến việc chứng nhận các tàu nhỏ thuộc loại theo tiêu chuẩn ISO Small Craft. Trước
đó , vào năm 1998, quy phạm NBS đã được dùng để chứng nhận các tàu nhỏ
mang cấp DNV, hiện nay không dùng nữa
Đăng
kiểm Pháp Bureau Veritas có các quy phạm riêng đối với du thuyền có chiều dài
lên tới 100m, cũng có thể được áp dụng cho các tàu có chiều dài dưới 24m , và
mang cấp BV. Hơn nữa, các quy phạm theo chỉ định EC RCD là một tùy chọn khi chứng nhận
cho tàu thuyền nhỏ, được thực hiện trực tiếp bởi BV (không mang cấp ). Do đó,
việc áp dụng các quy phạm riêng của BV cho tàu thuyền nhỏ không còn là việc quan trọng.
Đăng
kiểm Mỹ ABS hiện không có quy tắc nào riêng cho tàu thuyền nhỏ; quy tắc “Rules
for Building and Classing Offshore Racing Yachts’” đã không còn áp dụng kể từ năm 1994.
Đăng
kiểm Ý RINA(Registro Italiano Navale) có
quy phạm riêng cho du thuyền “ Rules for the Classification of Pleasure
Yachts’ dùng cho tàu dài hơn 24m. Trên
thực tế, RINA là người đứng đầu thị trường này so với tất cả các tổ chức Đăng kiểm khác. Trong kho
các quy phạm của RINA còn có những quy tắc cũ đối với các tàu thuyền nhỏ, từ những năm 1950-1980, nhưng trong thực tế,
chúng không còn được áp dụng. Chứng nhận tàu nhỏ hiện đang được RINA thực hiện
dựa trên các tiêu chuẩn ISO Small Craft; Ngoài ra, RINA còn phát triển phần mềm rất thuận tiện để ước
tính các thông số của tàu theo tiêu chuẩn ISO.
Qua trình bày ở trên ,
ta thấy rằng, hiện nay có các Đăng Kiểm hàng đầu thế giới không còn phân cấp tàu thuyền nhỏ giải trí theo quy phạm riêng của
họ. Đối với những Đăng kiểm trong quá khứ
đã soạn thảo nhiều bộ quy phạm cho tàu thuyền nhỏ , do hoàn cảnh lịch sử , các quy phạm này được
xây dựng trước năm 1998, trên thực tế , các quy phạm này ít được đem ra áp dụng
(có lẽ chỉ trừ GL). Đồng thời, tất cả các Đăng kiểm hàng đầu của các nước EU đều là “cơ quan khai
sinh – Notified Body” , được ủy quyền cấp chứng nhận CE / RCD / ISO Small Craft và đó chỉ là những tùy chọn khi chứng nhận cấp này cho tàu thuyền nhỏ. Ngoài tàu thuyền nhỏ
giải trí , các quy tắc ISO Small Craft cũng có thể áp dụng cho nhiều loại tàu thuyền
nhỏ khác
2- Việc chứng nhận tàu thuyền nhỏ ở một số nước
Ở đây, chúng tôi xin
trình bày chi tiết hơn về việc chứng nhận tàu thuyền nhỏ ở một số quốc gia .
Tàu thuyền nhỏ ở Mỹ phải phù hợp với CFR
tức các quy định của liên bang và được Cảnh sát Biển USCG kiểm tra / thực hiện
cho con tàu và các thành phần của tàu . Chứng chỉ tự nguyện (Volunteer
Certificate) cũng được thực hiện bởi một số hiệp hội ngành nghề (như ABYC,
NMMA), phát triển các tiêu chuẩn của riêng họ . 90% tàu thuyền nhỏ cùa nước này
được sản xuất theo tiêu chuẩn tự nguyện (voluntary standard ) của ABYC. Kể từ
năm 2002, các tiêu chuẩn này càng gần với tiêu chuẩn ISO Small Craft. Tuy
nhiên, trong thực tế, các chứng chỉ được gọi là “tự nguyện “ , trên thực tế lại
là bắt buộc đối với tàu thuyền chế tạo hàng loạt, vì nó giúp bảo vệ các nhà sản
xuất khỏi các rủi ro liên quan đến kiện tụng trong trường hợp xảy ra sự cố với
tàu. Các thông số được chuẩn hóa trong hệ thống chứng nhận của Mỹ chủ yếu là sức
nổi dự trữ (đối với tàu hở), các yếu tố
trang bị , các yếu cầu trang bị về an toàn và bảo vệ sinh thái , yêu cầu chống cháy, thông gió, bơm đáy thuyền , nước thải, hệ
thống quạt, hệ thống điện; đối với những chỉ tiêu này, yêu cầu khá nghiêm ngặt
. Tính ổn định và sức bền của tàu thuyền nhỏ tại Mỹ không được tiêu chuẩn hóa. Tuy
nhiên, do một số lượng đáng kể các tàu thuyền được sản xuất tại Mỹ được cung cấp
cho thị trường châu Âu, nên hiện tại các tàu nhỏ dành cho xuất khẩu được chế tạo
theo tiêu chuẩn ISO.
Ở Úc, không yêu cầu chứng
chỉ các tàu thuyền nhỏ giải trí ; Tiêu chuẩn quốc gia AS chỉ nêu các yêu cầu về
việc trang bị thiết bị cứu sinh, thiết bị
đạo hàng và cấp cứu , một số trang bị khác . Đối với các tàu được sử dụng để
cho thuê charter hoặc tàu nhỏ mục đích
thương mại thì áp dụng luật USL (Uniform
Shipping Laws) và một số yêu cầu địa phương phụ thuộc vào từng tiểu bang . Hệ
thống này khá phức tạp; trong từng trường hợp, ta phải thuê một giám định
viên được cấp phép tại Úc để đánh giá dự
án. Nhìn chung, hệ thống này tương thích khá tốt với các tiêu chuẩn ISO Small
Craft; đặc biệt, nó được phép sử dụng chúng cho các tàu thương mại nhỏ có chiều
dài lên tới 13 m.
Tại châu Âu, từ năm
1998, RCD (Fecreational Craft Directiive) tức chỉ thị 94/25 / EC đã được ban hành . Theo RCD, việc
chứng nhận các tàu thuyền nhỏ giải trí cung cấp cho thị trường EU phải tuân
theo các tiêu chuẩn ISO Small Craft . RCD được cập nhật bởi Directive 2003/44 /
EC, có hiệu lực vào năm 2005.
3- Tiêu chuẩn RCD của Châu Âu và Tiêu chuẩn
ISO- SmallCraft
ISO Small Craft là một
bộ tiêu chuẩn do Hội đồng Kỹ thuật ISO/TC 188 khởi sự từ những năm 1990 và cho
tới nay vẫn tiếp tục hoàn thiện . Tiêu
chuẩn này ra đời là tiếp nối các tiêu chuẩn về tàu thuyền nhỏ, về tàu cá do Tổ
Chức Lương Nông FAO của Liên Hiệp Quốc tiến hành từ nhiều năm trước đây . Một số tiêu chuẩn trong bộ tiêu chuẩn được nêu
trong bảng
Ký
hiệu
|
Tên
|
Nội
dung
|
ISO
8666:2016
|
Small
craft-Principal data
|
Các
thông số chủ yếu của tàu thuyền nhỏ
|
ISO
12217-1-2015
|
Small
craft -Stability and buoyancy assessments
|
Đánh
giá tình ổn định và sức nổi cho tàu thuyền nhỏ
|
ISO
12217-2-2017
|
Small
Craft-Stability and buoyancy – Part 2: Sailing boats of hull length greater
than or equal to 6 m
|
Tính
ổn định và sức nổi cho thuyền buồm chiều dài thân vỏ từ 6 mét trở lên
|
ISO
12217-3-2016
|
Small
Craft- Stability and buoyancy – Boats of hull length less than 6m
|
Tính
ổn định và sức nổi cho thuyền có chiều dài thân vỏ dưới 6 mét
|
ISO
12215-1-2000
|
Small
Craft-Hull construction and scantlings
|
Kết
cấu thân tàu thuyền nhỏ và kich thước các chi tiết Phần 1
|
ISO
12215-9-2019
|
Small
Craft-Hull construction and scantlings –Part 9- Sailing craft appendages
|
Kết
cấu thân tàu thuyền nhỏ và kích thước các chi tiết . Phàn 9- Các phàn nhô
trên thuyền buồm
|
ISO-12216
|
Small
craft -Windows, portlights, hatches, deadlights and doors
|
Cửa
sổ, cửa lấy sáng, miệng hầm, cửa bắt chết và các cửa ra vào của tàu thuyền nhỏ
|
ISO
11812:2001
|
Small
craft -Watertight cockpits and quick-draining cockpits.
|
Cockpit
(cabin, khu điều khiển) kín nước và cockpit thoát nước nhanh
|
ISO
9094:2015
|
Small
Craft -Fire protection
|
Phòng
chống cháy cho tàu thuyền nhỏ
|
ISO
9093-1:1994
|
Small
craft -- Seacocks and through-hull fittings -- Part 1: Metallic
|
Van
thông biển và phụ tùng xuyên thân vỏ . Phần 1 : Bằng kim loại
|
ISO
9093-2:2002
|
Small
craft -- Seacocks and through-hull fittings -- Part 2: Non-metallic
|
Van
thông biển và phụ tùng xuyên thân vỏ. Phần 2 : Vật liệu phi kim loại
|
Do tầm quan trọng của
các tiêu chuẩn ISO Small Craft , chúng
ta phải xem xét trong một mục riêng biệt như thế này , một tiêu chuẩn có tác dụng
rất dài lâu , và có ảnh hưởng lớn tới tàu thuyền nhỏ của nước ta . Vì đây là vấn
đề quá mới , nên chúng tôi đã được tiến sĩ Albert Nazarov , một nhà thiết kế du
thuyền người Nga , một cộng tác viên của Đăng kiểm Nga RMRS, hiện kinh doanh tại
khu du lịch Pattaya Thái Lan giúp đỡ, tư vấn
. Về bản chất, ISO Small Craft là một tập hợp các tiêu chuẩn tách rời được lần lượt ban hành và đưa vào hoạt động
như các tài liệu riêng biệt, tuy nhiên, được thống nhất bởi một triết lý chung
và phương pháp thống nhất trong đảm bào an toàn. Các tiêu chuẩn phân chia tất cả
các tàu thành “thuyền buồm” và “thuyền không buồm”, và áp dụng cho các tàu nhỏ có chiều dài
thân vỏ từ 2,5 m đến 24 m. Lưu ý rằng, mặc dù các tiêu chuẩn ISO được sử dụng
cho các tàu giải trí nhưng nó cũng không giới hạn áp dụng cho các loại tàu thuyền
nhỏ khác . Các tàu thuyển nhỏ được phân thành 4 chủng loại thiết kế (design
category, có văn bản gọi là nhóm thiết kế ) như bảng sau :
Loại
|
Sóng
có ý nghĩa, m (significant wave)
|
Gió
(m/s)
|
|
A
|
Ocean-Biển
|
Dưới
7
|
28
|
B
|
Offshore-Ngoài
khơi
|
4
|
21
|
C
|
Inshore-Ven
bờ
|
2
|
17
|
D
|
Sheltered-Có
che chắn
|
Dưới
0,2 (tới 0,5 m do tàu thuyền qua lại)
|
13
|
Tất nhiên, trong tình
hình ngày nay, khi một chiếc thuyền 8 mét cũng có thể thuộc loại offshore, nhưng, nói chung, bộ tiêu chuẩn này đã khá được
cân nhắc kỹ lưỡng và tiếp tục được cải thiện.
Việc chứng nhận các tàu
thuyền nhỏ theo RCD được thực hiện bởi các cơ quan có thẩm quyền, được gọi là
“cơ quan khai sinh “ (notified body), với
số lượng hiện nay khoảng 30 đơn vị, trong đó gồm có các Đăng kiểm hàng đầu, các
cơ quan tiêu chuẩn hóa của một số nước châu Âu, và các tổ chức công nghiệp khác
nhau. Đồng thời, có các phiên bản chứng nhận được đơn giản hóa dựa trên “tuyên
bố về sự phù hợp” (Declaration of Compliance) cho các tàu thuộc loại C và D với
chiều dài dưới 12 m.
Sự khác biệt cơ bản giữa
chứng nhận RCD và công tác đăng kiểm thông thường như sau:
• Một số thủ tục chứng nhận được đề ra với một loạt
lựa chọn , mà việc lựa chọn được thực hiện bởi khách hàng, tùy thuộc vào kích cỡ
và chủng loại thiết kế của tàu thuyền , tính sản xuất hàng loạt của sản phẩm…
• một con tàu sẽ được chứng nhận sau khi đóng xong;
• chứng nhận có thể được thực hiện bằng phương pháp
thử nghiệm hoặc trên cơ sở tài liệu kỹ thuật được cung cấp hoặc kết hợp cả hai;
• tàu được chứng nhận trực tiếp và tài liệu kỹ thuật
không cần được phê duyệt một cách hình thức;
• giám sát việc đóng
tàu của tổ chức chứng nhận là tùy chọn, không bắt buộc;
• các yêu cầu về khối lượng các chứng nhận sẽ trở
nên phức tạp hơn cùng với sự gia tăng kích thước của tàu (và giá trị của con
tàu);
• tàu có thể nhận được giấy chứng nhận phê duyệt chủng
loại;
Cách xử lý vấn đề như
trình bày ở trên này cho phép ta giảm chi
phí trong việc chứng nhận tàu thuyền nhỏ đến giới hạn hợp lý, phù hợp với kích
thước và giá trị của chính con tàu. Đối
với những người hâm mộ phương pháp tiếp cận nghiêm ngặt, từ kinh nghiệm thực tế,
người ta thấy rằng , các tiêu chuẩn ISO- Small Craft cũng khá nghiêm ngặt và chỉ
có một con tàu được thiết kế kỹ lưỡng mới có thể đáp ứng được.So với hệ thống
xét duyệt phân cấp thông thường của Đăng kiểm, chi phí xét duyệt RCD đã được giảm
thiểu đáng kể nhờ vào các yếu tố : thay thế
một phần các bộ hồ sơ kỹ thuật tốn kém bằng các check-list và các thử nghiệm thực
tế, giảm chi phí giám sát từng bước công việc , bỏ việc xét duyệt từng thành phần trang bị của thuyền
(chứng chỉ CE cho một số loại thiết bị
là đủ) và bỏ đi một số thủ tục khác tưởng
chừng nhằm tăng tính an toàn nhưng trên thực tế là thừa thãi và chỉ làm tăng
chi phí phê duyệt.
Vậy, tiêu chuẩn hóa theo ISO là gì? Thông thường , khi chúng ta làm việc với Đăng
kiểm , kể cả Đăng kiểm nước ngoài, ta thường hiểu đó là tiêu chuẩn hóa hệ thống
chất lượng doanh nghiệp , là ISO-9001 mà các xưởng đóng tàu thường trưng ra khi
giới thiệu năng lực của mình . Đây là một ISO khác, một nhóm tiêu chuẩn ISO Small Craft chứa các phương pháp kỹ thuật rành
mạch để ước tính các thông số của các tàu thuyền nhỏ với các yêu cầu kỹ thuật
rõ ràng. Trước hết, đây là những yêu cầu về tính ổn định, về mạn khô (chính xác hơn là đó là chiều cao ngập nước –
downflooding height ) và sức nổi dự trữ , được xác định theo tiêu chuẩn
ISO12217. Theo kinh nghiệm, các yêu cầu của tiêu chuẩn này mang tính quyết định
trong việc chỉ định chủng loại thiết kế tàu trong 90% trường hợp.
Các tiêu chuẩn của nhóm
ISO12215 áp đặt các yêu cầu đối với vật liệu và kết cấu của tàu thuyền nhỏ . Sau nhiều năm ứng dụng thử
nghiệm, vào năm 2008, một tiêu chuẩn ISO12215-5 đã được áp dụng, nhằm chuẩn hóa sức bền thân tàu và đưa ra một bộ phương pháp hoàn chỉnh để tính toán và
đánh giá thực nghiệm sức bền của vỏ tàu.
Ưu điểm của tiêu chuẩn này , theo quan điểm của các nhà thiết kế, đó là sự thống
nhất tải trọng thiết kế cho các kết cấu tàu được làm từ các vật liệu khác nhau (thép,
nhôm, gỗ, nhựa), khả năng xác định các đặc tính cường độ của vật liệu composite
bằng cách tính toán hoặc sử dụng kết quả thử nghiệm mẫu, khả năng tính toán các
cấu trúc đa lớp (sandwich) phức tạp… Mặc
dù tiêu chuẩn này được áp dụng cho tàu thuyền giải trí , nhưng nó hoàn toàn có
thể áp dụng cho các tàu nhỏ thuộc các chủng loại khác (trừ tàu cá) . Tiến sĩ
Albert cho biết , trong phiên bản sơ bộ
ban đầu của ISO12215-5 có các tài liệu
tham khảo về việc sử dụng nó cho các tàu thuyền nhỏ đặc biệt, nhưng điều khoản này không có trong
phiên bản cuối cùng. Được xác định theo ISO12215-5, tải trọng thiết kế và các đặc
tính của các yếu tố kết cấu vượt quá so
với các yếu tố được xác định bởi các quy phạm của Đăng kiểm; ngoại lệ duy nhất có
lẽ là , tiêu chí về độ dày tối thiểu của lớp vỏ ngoài của đáy đối với các cấu
trúc ba lớp làm bằng sợi thủy tinh trong các quy phạm của Lloyd’s về tàu đặc biệt
SSC (nhưng đừng quên rằng , trường hợp
này chủ yếu dành cho các tàu lớn hơn).
Ngoài hai tiêu chuẩn
quan trọng về ổn định và kết cấu trình bày ở trên , ISO Small Craft còn có : tiêu chuẩn ISO12216 chứa các yêu cầu đối với cửa
sổ, cửa sập và nắp đây các lỗ khoét , tiêu chuẩn ISO11812 - yêu cầu về cabin khô nhanh. Các tiêu chuẩn khác nhằm chuẩn hóa
các yếu tố của các hệ thống , các yếu tố an toàn trên boong, yêu cầu về tầm
nhìn từ trạm điều khiển … Một danh sách đầy đủ các tiêu chuẩn ISOSmallCraft có
sẵn được trình bày trên trang web chính thức của Tổ chức Tiêu Chuẩn hóa Quốc tế
ISO mà các bạn có thể tìm hiểu www.iso.org. Các tàu thuyền nhỏ, không chỉ để
vui chơi giải trí , mà còn tham gia nhiều hoạt động khác , vẫn là thành phần
chính trên sông biển nước ta . Bởi vậy, việc nghiên cứu ISO Small Craft và đưa
nó vào áp dụng là một việc cấp thiết , không chỉ là công việc của các nhà làm
luật kỹ thuật, đăng kiểm , mà có lẽ phải bắt đầu từ nghiên cứu giản dạy tại các
trường, các viện , các cơ quan thiết kế , nghiên cứu .
Chiếc NC-14 của hãng Jeanneau mang loại thiết kế B khi chở 12 người /C khi chở 14
người . Được mang cấp Đăng kiểm Việt Nam HSC IV
|
Chiếc
Merry Fischer mang loại thiết kế C cho 9 người và D cho 9 người . Được mang
cáp Đăng kiểm Việt Nam HSC IV
|
