Góp phần đọc "Sức mạnh trên biển" của Mahan -Bài 2

2/Lý thuyết về buồm

Mặc dù vào thời đại của Mahan đã xuất hiện tàu máy hơi nước,dù còn chưa hoàn thiện ,nhưng trong nghiên cứu ,phân tích ,Mahan chủ yếu dựa vào tàu buồm và tàu chèo .Trong thực tế,khi còn làm thuyền trưởng,Mahan nổi tiếng là một sĩ quan “hậu đậu” liên tục để xảy ra các vụ va chạm tàu ,kể cả va vào tàu đang chạy lẫn tàu đang neo .Nói theo ngôn ngữ hiện đại,Mahan không nắm vững trên thực tiễn Luật đi đường,tức là Luật Tránh Va Colreg và ông thích con tàu buồm hơn là các tàu máy hơi bụi bậm,ồn ào,những con “quái vật” chạy than thuở ban đầu .Rõ là ông là một thuyền trường cầm vô lăng kém nhưng cầm bút lại

Phía trái hình vẽ là đầu gió
phía phải là cuối gió

giỏi

Gió tác dụng vào buồm tạo thành lực nâng tương tự như lực nâng cánh máy bay theo nguyên lý Bernoulli,lực đó được phân thành hai phân lực,một đẩy tàu tiến lên,một làm tàu giạt ngang.Phân tích lực tác dụng ,ta mới hiểu vì sao tàu buồm có thể chạy ngược gió .Lúc đó tàu chạy theo một quỹ đạo zic-zắc ,mỗi lần chuyển đó ta gọi là chuyển lèo.Trong chú thích tại trang 42 bản tiếng Việt của phần “Lời Nói Đầu “,Mahan có giải thích về các khái niệm “trên gió”,dưới gió …như hình vẽ kèm theo . Từ vị trí người quan sát,phía từ đó gió thổi tới được gọi là phía đầu gió  (windward/weather gage;  наветренная сторона ;上风) còn phía gió tới là phía cuối gió hay dưới gió (leeward; подветренная сторона ;下风) .Trong các cuộc hải chiến thời đại dùng buồm, tàu được lợi về gió hay đứng trên gió ,chiếm thế “thượng phong” là khi gió tạo điều kiện cho nó tiến thẳng về phía đối phương,còn đối phương thì không thể tiến thẳng về phía nó.Lợi nhất là khi gió hướng thẳng từ vị trí của bên này tới vị trí của bên kia.Nếu con tàu nằm dưới gió  được coi là ở tâm của một vòng tròn thì những điểm nằm trong ba phần tám đường tròn tức là các con tàu D và E trên hình vẽ có thể được coi là có lợi thế về mặt chiều gió với những mức độ khác nhau,so với tàu nằm dưới gió tức là các tàu ở vị trí A và B.Mạn tàu hướng về phía gió thổi tới là mạn đầu gió,mạn phía bên kia là mạn cuối gió,gió làm nghiêng tàu nhất là với tàu cuối gió ,tại mạn đầu gió các súng thần công bị nâng cao tầm bắn,trong khi mạn bên kia các súng chúi xuống biển có khi chạm sát mặt nước.Trong tình trạng dưới gió ,không di chuyển được ,không điều chỉnh được độ nghiêng của tàu trong lúc tàu ở đầu gió đang tiến thẳng và điều chỉnh được độ nghiêng ,phát huy mọi hỏa lực.

Tàu D và E trong 3/8 đường tròn chiếm thế thượng phong còn tàu B và A hoàn toàn  bất lợi về  gió
Ngôn ngữ thuyền buồm gọi các tư thế chạy buồm như sau :
E-chạy cánh cào (running;фордевинд )
D-chạy vát (broad reach;бакштаг )
C-chạy pha chằng (beam reach;галфвинд )